Lãi suất cao nhất trong 30 năm! Dưới tín hiệu diều hâu dần dần của Ngân hàng Trung ương Nhật Bản, tài sản rủi ro sẽ đi về đâu?

Tác giả: Zhou, ChainCatcher

Ngân hàng Trung ương Nhật Bản (BOJ) đã quyết định tăng lãi suất chính sách thêm 25 điểm cơ bản, từ 0.5% lên 0.75% tại cuộc họp chính sách tiền tệ kết thúc vào ngày 19 tháng 12 năm 2025. Đây là lần tăng lãi suất thứ hai của BOJ kể từ tháng 1 năm nay, mức lãi suất này đã đạt mức cao nhất kể từ năm 1995.

Quyết định này được thông qua với tỷ lệ phiếu tuyệt đối 9:0, hoàn toàn phù hợp với kỳ vọng của thị trường. Trước đó, tất cả 50 nhà kinh tế được khảo sát đều dự đoán chính xác lần tăng lãi suất này, đây cũng là lần đầu tiên dưới nhiệm kỳ của Thống đốc Kazuo Ueda có sự đồng thuận tuyệt đối về kỳ vọng tăng lãi suất.

Thống đốc BOJ Kazuo Ueda cho biết tại buổi họp báo rằng việc lãi suất ngắn hạn ở mức cao nhất trong 30 năm không mang ý nghĩa đặc biệt, và cơ quan chức năng sẽ theo dõi chặt chẽ tác động của biến động lãi suất. Ông cho biết hiện tại vẫn còn khoảng cách với ngưỡng dưới của vùng lãi suất trung tính, thị trường không nên kỳ vọng sẽ có một phạm vi lãi suất trung tính chính xác trong thời gian ngắn. Việc điều chỉnh chính sách hỗ trợ tiền tệ tiếp theo sẽ phụ thuộc vào tăng trưởng kinh tế, diễn biến giá cả và môi trường thị trường tài chính tại thời điểm đó.

Ueda nhấn mạnh rằng tại mỗi cuộc họp, BOJ sẽ cập nhật đánh giá về triển vọng kinh tế, rủi ro giá cả và khả năng đạt được mục tiêu, từ đó đưa ra quyết định. Ông thừa nhận rằng phạm vi ước tính lãi suất trung tính của Nhật Bản khá rộng và khó đo lường chính xác, cần quan sát phản ứng thực tế của kinh tế và giá cả sau mỗi lần điều chỉnh lãi suất. Nếu tiền lương tiếp tục truyền dẫn sang giá cả, việc tăng lãi suất là hoàn toàn có thể xảy ra.

Thị trường vốn phản ứng khá bình tĩnh: tỷ giá USD/JPY tăng nhẹ 0.3% lên 156.06; lợi suất trái phiếu chính phủ Nhật Bản kỳ hạn 30 năm tăng nhẹ 1 điểm cơ bản lên 3.385%; chỉ số Nikkei 225 tăng 1.5% lên 49,737.92 điểm trong phiên; bitcoin vượt mốc 87,000 USD, tăng 1.6% trong ngày. Nhìn chung, tài sản rủi ro chưa ghi nhận áp lực bán tháo đáng kể.

Xét về cơ bản, lần tăng lãi suất này của Nhật Bản đã nhận được sự hỗ trợ đầy đủ từ dữ liệu. Tháng 11, chỉ số CPI lõi tăng 3.0% so với cùng kỳ năm trước, phù hợp với dự báo, áp lực lạm phát vẫn mạnh mẽ và đã vượt mục tiêu chính sách 2% trong 44 tháng liên tiếp; ngoài ra, đà tăng lương ổn định, niềm tin của các doanh nghiệp sản xuất lớn đạt mức cao nhất trong bốn năm, dù đối mặt với áp lực thuế quan từ Mỹ, sự điều chỉnh chuỗi cung ứng của doanh nghiệp vẫn thể hiện sức chống chịu đáng kể, tác động thấp hơn dự kiến.

Đồng thời, các công đoàn lớn của Nhật Bản trong cuộc đàm phán lương mùa xuân sắp tới vẫn đặt mục tiêu tăng lương ngang với năm ngoái, cho thấy động lực tăng lương vẫn tiếp tục sau khi đã đạt mức điều chỉnh lớn nhất trong nhiều thập kỷ vào năm ngoái.

Nhìn chung, dù mức tăng lãi suất lần này không lớn, nhưng đánh dấu việc Nhật Bản chính thức chia tay thời kỳ siêu nới lỏng kéo dài, có thể trở thành bước ngoặt quan trọng về thanh khoản tài sản rủi ro toàn cầu vào cuối năm.

Liệu thị trường đã hoàn toàn phản ánh kỳ vọng?

Hiện tại, định giá thị trường cho thấy BOJ có thể tăng lãi suất lần nữa sớm nhất vào tháng 6 hoặc 7 năm sau. Tang Yuxuan từ JPMorgan Private Bank cho rằng do thị trường đã định giá đầy đủ, tác động hỗ trợ đồng yên từ việc tăng lãi suất là hạn chế. Dự kiến năm 2026 sẽ tăng lãi suất thêm một lần nữa lên 1%, tỷ giá USD/JPY về cơ bản sẽ duy trì ở mức cao quanh 150, vùng 160-162 là vùng phòng thủ tiềm năng, chênh lệch lãi suất âm và rủi ro tài khóa vẫn sẽ hạn chế tiềm năng tăng giá của đồng yên.

Tuy nhiên, một số nhà phân tích cho rằng mốc thời gian này quá tích cực, cho rằng tháng 10 năm 2026 mới là cửa sổ thực tế hơn, điều này sẽ cho phép đánh giá đầy đủ tác động của chi phí vay tăng lên đối với tài trợ doanh nghiệp, tín dụng ngân hàng và tiêu dùng hộ gia đình. Khi đó, kết quả đàm phán lương mùa xuân và tỷ giá yên sẽ là các chỉ số đánh giá cốt lõi.

Thêm vào đó, Morgan Stanley dự báo sau khi tăng lãi suất 25bp, BOJ vẫn sẽ nhấn mạnh tính chất nới lỏng của môi trường chính sách, và lãi suất vẫn thấp hơn mức trung tính. Lộ trình thắt chặt trong tương lai sẽ diễn ra từ từ và phụ thuộc nhiều vào dữ liệu, không có kịch bản tăng mạnh định sẵn.

Nhà phân tích Investinglive Eamonn Sheridan cho rằng do lãi suất thực vẫn âm, chính sách tổng thể vẫn nghiêng về nới lỏng, dự kiến lần tăng lãi suất tiếp theo sớm nhất cũng phải đến giữa hoặc cuối năm 2026, để quan sát tác động thực tế của chi phí vay đối với nền kinh tế.

Trong thời gian dài, môi trường lãi suất siêu thấp của Nhật Bản đã cung cấp thanh khoản giá rẻ khổng lồ cho thị trường toàn cầu. Thông qua "giao dịch chênh lệch lãi suất đồng yên", nhà đầu tư vay đồng yên với chi phí thấp và đầu tư vào các tài sản sinh lời cao như chứng khoán Mỹ, tiền mã hóa... Cơ chế này có quy mô rất lớn, là một trong những trụ cột quan trọng của thị trường giá lên tài sản rủi ro trong nhiều năm qua.

Mặc dù dữ liệu TIC mới nhất cho thấy vốn Nhật vẫn chưa rút khỏi thị trường trái phiếu Mỹ trên quy mô lớn (tháng 10 tăng lên 1.2 nghìn tỷ USD), nhưng khi sức hấp dẫn của trái phiếu chính phủ Nhật Bản (JGB) tăng lên, xu hướng này có thể dần xuất hiện, từ đó thúc đẩy lợi suất trái phiếu Mỹ và chi phí tài trợ bằng USD toàn cầu tăng, gây áp lực lên tài sản rủi ro.

Hiện tại, phần lớn các ngân hàng trung ương lớn đang trong chu kỳ cắt giảm lãi suất, trong khi BOJ lại tăng lãi suất ngược chiều, tạo ra sự phân hóa chính sách. Sự tương phản này rất dễ kích hoạt việc đóng các vị thế giao dịch chênh lệch lãi suất, và thị trường tiền mã hóa với đặc tính đòn bẩy cao, giao dịch 24/7 thường sẽ cảm nhận tác động thanh khoản đầu tiên.

Các nhà phân tích vĩ mô từng cảnh báo rằng nếu BOJ tăng lãi suất vào ngày 19 tháng 12, bitcoin có thể đối mặt với rủi ro giảm về 70,000 USD. Dữ liệu lịch sử cho thấy sau ba lần tăng lãi suất gần đây, bitcoin đều điều chỉnh mạnh, thường giảm 20%-30% trong vòng 4-6 tuần. Ví dụ, tháng 3 năm 2024 giảm 23%, tháng 7 giảm 26%, tháng 1 năm 2025 giảm 31%, thị trường trước đó rất lo ngại lần tăng lãi suất này sẽ lặp lại quy luật lịch sử đó.

Những người cảnh báo cho rằng việc Nhật Bản tăng lãi suất vẫn là một trong những biến số lớn nhất trong định giá tài sản hiện tại, vai trò của nó trên thị trường vốn toàn cầu đang bị đánh giá thấp, sự chuyển hướng chính sách có thể gây ra hiệu ứng giảm đòn bẩy trên diện rộng.

Trong khi đó, quan điểm trung lập cho rằng việc quy kết đơn giản các đợt giảm giá lịch sử cho việc Nhật Bản tăng lãi suất là phiến diện, hơn nữa kỳ vọng tăng lãi suất lần này đã được phản ánh rất đầy đủ (thị trường tiền mã hóa đã điều chỉnh trước từ tuần trước), phần lớn tâm lý hoảng loạn đã được phản ánh vào giá, các nhà phân tích cho biết thị trường sợ sự bất định hơn là bản thân việc thắt chặt.

Đáng chú ý, theo Bloomberg, BOJ có thể bắt đầu thanh lý dần tài sản ETF sớm nhất vào tháng 1 năm 2026. Tính đến cuối tháng 9, giá trị thị trường nắm giữ ETF của BOJ khoảng 83 nghìn tỷ yên. Nếu năm 2026 đi kèm nhiều lần tăng lãi suất, việc bán tháo trái phiếu có thể tăng tốc, quá trình tháo gỡ giao dịch chênh lệch lãi suất đồng yên sẽ tiếp tục, kéo theo bán tháo tài sản rủi ro và dòng vốn đồng yên quay về, gây tác động sâu rộng đến thị trường chứng khoán và tiền mã hóa.