Kichik hajmli tokenlar to‘rt yillik eng past darajaga tushdi, "altcoin bo‘risi" umuman umid yo‘qmi?

Garchi kripto yirik tokenlar bilan korrelyatsiyasi 0.9 ga yetgan bo‘lsa-da, kichik kapitalizatsiyali tokenlar hech qanday diversifikatsiya qiymatini taqdim eta olmadi.

Muallif: Gino Matos

Tarjima: Luffy, Foresight News

2024 yil yanvaridan boshlab, kriptovalyuta va aksiyalar bozorining natijalari taqqoslanganda, shunday xulosa chiqadiki, yangi deb atalgan "altcoin trading" aslida aksiyalar savdosining muqobil shakli xolos.

2024 yilda S&P 500 indeksi taxminan 25% daromad berdi, 2025 yilda esa 17.5% ga yetdi, ikki yilda jami o‘sish 47% atrofida bo‘ldi. Shu davrda Nasdaq 100 indeksi mos ravishda 25.9% va 18.1% ga o‘sdi, jami o‘sish deyarli 49% ni tashkil etdi.

Kriptovalyuta bozorida eng yirik 20 ta aktivdan tashqaridagi 80 ta aktivni kuzatib boruvchi CoinDesk 80 indeksi faqat 2025 yilning birinchi choragida 46.4% ga qulab tushdi, yil boshidan iyul o‘rtalarigacha esa 38% ga pasaydi.

2025 yil oxiriga kelib, MarketVector Digital Assets 100 Small Cap indeksi 2020 yil noyabridan buyon eng past darajaga tushdi va natijada kriptovalyuta umumiy bozor qiymatidan 1 trillion dollardan ortiq mablag‘ yo‘qoldi.

Bu harakatlardagi tafovut statistik xatolik emas. Umumiy altcoin portfeli nafaqat salbiy daromad ko‘rsatdi, balki uning o‘zgaruvchanligi ham aksiyalarnikiga teng yoki undan yuqori bo‘ldi; aksincha, AQSh yirik aksiyalari indeksi nazorat ostidagi pasayishlar bilan ikki xonali o‘sishga erishdi.

Bitcoin investorlari uchun asosiy savol shundaki: kichik kapitalizatsiyali tokenlarni portfelga qo‘shish xavfga moslashtirilgan daromad olib keladimi? Yoki bu faqat aksiyalar bilan yuqori korrelyatsiyani saqlagan holda, salbiy Sharpe ko‘rsatkichi xavfini oshiradimi? (Izoh: Sharpe ko‘rsatkichi investitsiya portfelining xavfga moslashtirilgan daromadini o‘lchovchi asosiy ko‘rsatkich bo‘lib, uning formulasi: portfelning yillik daromadi - yillik xavfsiz stavka / portfelning yillik o‘zgaruvchanligi.)

Ishonchli altcoin indeksini tanlash

Tahlil uchun CryptoSlate uchta altcoin indeksini kuzatdi.

Birinchisi — 2025 yil yanvarda ishga tushirilgan CoinDesk 80 indeksi bo‘lib, u CoinDesk 20 indeksidan tashqaridagi 80 ta aktivni qamrab oladi va Bitcoin, Ethereum va boshqa yirik tokenlardan tashqari diversifikatsiyalangan portfel imkonini beradi.

Ikkinchisi — MarketVector Digital Assets 100 Small Cap indeksi bo‘lib, u 100 ta aktivdan eng kichik kapitalizatsiyaga ega 50 ta tokenni tanlaydi va bozorning "junk asset" segmentini o‘lchash uchun ko‘rsatkich hisoblanadi.

Uchinchisi — Kaiko tomonidan taqdim etilgan kichik kapitalizatsiyali indeks bo‘lib, bu tadqiqot mahsuloti bo‘lib, savdo uchun emas, balki kichik kapitalizatsiyali aktivlar guruhini tahlil qilish uchun aniq sotuvchi kvant nuqtai nazarini beradi.

Bu uch indeks bozorni turli nuqtai nazardan tasvirlaydi: umumiy altcoin portfeli, yuqori beta kichik kapitalizatsiyali tokenlar va kvant tadqiqot nuqtai nazari, biroq ularning xulosalari juda o‘xshash.

Aksiyalar bozorining asosiy ko‘rsatkichlari esa butunlay teskari natija ko‘rsatdi.

2024 yilda AQSh yirik aksiyalari indeksi taxminan 25% ga o‘sdi, 2025 yilda ham ikki xonali o‘sishga erishdi, bu davrda pasayishlar nisbatan cheklangan bo‘ldi. S&P 500 indeksi yil davomida eng katta pasayishi o‘rtacha bir xonali foizda bo‘ldi, Nasdaq 100 indeksi esa doimiy kuchli o‘sishni saqlab qoldi.

Har ikki indeks yillik daromadlarni murakkab foiz bilan oshirdi va sezilarli daromad yo‘qotishlari kuzatilmadi.

Umumiy altcoin indeksining harakati esa butunlay boshqacha bo‘ldi. CoinDesk indeks kompaniyasi hisobotiga ko‘ra, CoinDesk 80 indeksi faqat birinchi chorakda 46.4% ga qulab tushdi, shu davrda yirik tokenlarni kuzatuvchi CoinDesk 20 indeksi esa 23.2% ga pasaydi.

2025 yil iyul o‘rtalariga kelib, CoinDesk 80 indeksi yil boshidan 38% ga pasaydi, Bitcoin, Ethereum va yana uchta yirik tokenni kuzatuvchi CoinDesk 5 indeksi esa shu davrda 12-13% ga o‘sdi.

CoinDesk indeks kompaniyasining Andrew Baehr ETF.com ga bergan intervyusida bu holatni "korrelyatsiya to‘liq bir xil, daromad va zarar esa mutlaqo farq qiladi" deb ta’rifladi.

CoinDesk 5 indeksi va CoinDesk 80 indeksining korrelyatsiyasi 0.9 ga yetadi, bu ularning harakati deyarli bir xil degani, biroq birinchisi ikki xonali kichik o‘sishga erishgan bo‘lsa, ikkinchisi deyarli 40% ga qulab tushgan.

Amalda, kichik kapitalizatsiyali altcoinlarni ushlab turish diversifikatsiyadan deyarli hech qanday foyda bermadi, biroq natijada juda katta zarar keltirdi.

Kichik kapitalizatsiyali aktivlar segmenti yanada yomon natija ko‘rsatdi. Bloomberg xabariga ko‘ra, 2025 yil noyabriga kelib, MarketVector Digital Assets 100 Small Cap indeksi 2020 yil noyabridan buyon eng past darajaga tushdi.

O‘tgan besh yil davomida ushbu kichik kapitalizatsiyali indeksning daromadi taxminan -8% ni tashkil etdi, mos yirik kapitalizatsiyali indeks esa 380% atrofida o‘sdi. Institutsional kapital aniq yirik aktivlarni afzal ko‘rmoqda va yuqori xavfli aktivlardan qochmoqda.

2024 yil altcoin natijalariga ko‘ra, Kaiko kichik kapitalizatsiyali indeksi yil davomida 30% dan ortiq pasaydi, o‘rta kapitalizatsiyali tokenlar ham Bitcoin o‘sishini quvib yetolmadi.

Bozor g‘oliblari asosan bir nechta yirik tokenlarda, masalan, SOL va XRP da to‘plandi. 2024 yilda altcoin savdo hajmi qisqa muddatga 2021 yil darajasiga qaytgan bo‘lsa-da, savdoning 64% i eng yirik o‘nta altcoin atrofida jamlandi.

Kriptovalyuta bozoridagi likvidlik yo‘qolmagan, balki yuqori qiymatli aktivlarga ko‘chmoqda.

Sharpe ko‘rsatkichi va pasayish darajasi

Agar xavfga moslashtirilgan daromad nuqtai nazaridan taqqoslasak, tafovut yanada kattalashadi. CoinDesk 80 indeksi va boshqa kichik kapitalizatsiyali altcoin indekslari nafaqat salbiy daromad ko‘rsatdi, balki ularning o‘zgaruvchanligi ham aksiyalarnikiga teng yoki undan yuqori bo‘ldi.

CoinDesk 80 indeksi bir chorakda 46.4% ga qulab tushdi; MarketVector kichik kapitalizatsiyali indeksi yana bir pasayishdan so‘ng, noyabrda pandemiya davridagi eng past darajaga yetdi.

Umumiy altcoin indekslari bir necha bor indeks darajasida yarmiga tushish holatini ko‘rsatdi: 2024 yilda Kaiko kichik kapitalizatsiyali indeksi 30% dan ortiq pasaydi, 2025 yil birinchi choragida CoinDesk 80 indeksi 46% ga qulab tushdi, 2025 yil oxirida kichik kapitalizatsiyali indeks yana 2020 yil darajasiga qaytdi.

Taqqoslash uchun, S&P 500 va Nasdaq 100 indekslari ikki yil davomida 25% va 17% jami daromad berdi, eng katta pasayish esa o‘rtacha bir xonali foizda bo‘ldi. AQSh aksiyalari bozori o‘zgaruvchan bo‘lsa-da, umumiy nazorat ostida; kriptovalyuta indekslarining o‘zgaruvchanligi esa ancha halokatli bo‘ldi.

Hatto altcoinlarning yuqori o‘zgaruvchanligini strukturaviy xususiyat deb hisoblasak ham, 2024-2025 yillardagi har bir xavf birligi uchun daromad, AQSh yirik aksiyalari indeksiga sarmoya kiritishdan ancha past bo‘ldi.

2024-2025 yillarda umumiy altcoin indeksining Sharpe ko‘rsatkichi salbiy bo‘ldi; S&P va Nasdaq indekslari esa o‘zgaruvchanlikni hisobga olmasdan ham kuchli natija ko‘rsatdi. O‘zgaruvchanlikka moslashtirilganda, tafovut yanada kattalashdi.

Bitcoin investorlari va kriptovalyuta likvidligi

Yuqoridagi ma’lumotlar birinchi navbatda likvidlikning markazlashuvi va yuqori qiymatli aktivlarga ko‘chish tendensiyasini ko‘rsatadi. Bloomberg va Whalebook tomonidan MarketVector kichik kapitalizatsiyali indeksiga oid hisobotlarda qayd etilishicha, 2024 yil boshidan beri kichik kapitalizatsiyali altcoinlar natijasi doimiy ravishda orqada qolmoqda, institutsional kapital esa Bitcoin va Ethereum ETFlariga oqib bormoqda.

Kaiko kuzatuvlari bilan birga, altcoin savdo hajmi qisqa muddatga 2021 yil darajasiga qaytgan bo‘lsa-da, kapital asosan eng yirik o‘nta altcoinda jamlangan. Bozor tendensiyasi aniq: likvidlik kriptovalyuta bozorini tark etmagan, balki yuqori qiymatli aktivlarga ko‘chmoqda.

Ilgari altcoin bozoridagi bull run aslida arbitrage strategiyasi bo‘lib, aktivlarning strukturaviy ustunligi emas edi. 2024 yil dekabrda CryptoRank altcoin bull run indeksi 88 ballga yetdi, biroq 2025 yil aprelga kelib 16 ballga qulab tushdi va o‘sish to‘liq yo‘qoldi.

2024 yil altcoin bull runi oxir-oqibat klassik pufakcha portlashi bilan yakunlandi; 2025 yil o‘rtalariga kelib, umumiy altcoin portfeli deyarli barcha o‘sishni yo‘qotdi, S&P va Nasdaq indekslari esa murakkab foiz bilan o‘sishda davom etdi.

Bitcoin va Ethereumdan tashqari diversifikatsiyalangan portfel tuzishni o‘ylayotgan moliyaviy maslahatchilar va aktivlarni boshqaruvchilar uchun CoinDesk ma’lumotlari aniq misol bo‘lib xizmat qiladi.

2025 yil iyul o‘rtalariga kelib, yirik tokenlarni kuzatuvchi CoinDesk 5 indeksi yil davomida ikki xonali kichik o‘sishga erishgan bo‘lsa, diversifikatsiyalangan altcoin indeksi CoinDesk 80 deyarli 40% ga qulab tushdi, biroq ularning korrelyatsiyasi 0.9 ga yetdi.

Investorlar kichik kapitalizatsiyali altcoinlarni portfelga qo‘shib, amalda hech qanday diversifikatsiya daromadiga erisha olmadi, aksincha Bitcoin, Ethereum va AQSh aksiyalariga nisbatan yuqori daromad yo‘qotish va pasayish xavfini qabul qildi, shu bilan birga makro omillarga ham ta’sirchan bo‘lib qoldi.

Hozirgi kapital ko‘pchilik altcoinlarni strategik aktiv emas, balki taktik savdo vositasi sifatida ko‘radi. 2024-2025 yillarda Bitcoin va Ethereum spot ETFlarining xavfga moslashtirilgan daromadi ancha yuqori bo‘ldi, AQSh aksiyalari ham yaxshi natija ko‘rsatdi.

Altcoin bozoridagi likvidlik tobora kam sonli "institutsional darajadagi tokenlar" ga jamlanmoqda, masalan, SOL, XRP va mustaqil ijobiy omillarga yoki aniq tartibga solish istiqboliga ega boshqa tokenlar. Indeks darajasida aktivlarning xilma-xilligi bozor tomonidan siqib chiqarilmoqda.

2025 yilda S&P 500 va Nasdaq 100 indekslari taxminan 17% ga o‘sdi, CoinDesk 80 kriptovalyuta indeksi esa 40% ga, kichik kapitalizatsiyali kriptovalyutalar esa 30% ga pasaydi

Bu keyingi bozor sikli uchun likvidlik nimani anglatadi?

2024-2025 yillardagi bozor natijalari makro xavfga moyillik oshgan sharoitda altcoinlar diversifikatsiya qiymati yoki yirik tokenlardan ustunlik ko‘rsata oladimi, yo‘qligini sinovdan o‘tkazdi. Bu davrda AQSh aksiyalari ketma-ket ikki yil ikki xonali o‘sishga erishdi va pasayishlar nazorat ostida bo‘ldi.

Bitcoin va Ethereum esa spot ETFlar orqali institutsional e’tirofga sazovor bo‘ldi va tartibga solish muhitining yumshashidan foyda ko‘rdi.

Umumiy altcoin indeksiga kelsak, u nafaqat salbiy daromad va katta pasayish ko‘rsatdi, balki kripto yirik tokenlari va aksiyalar bilan yuqori korrelyatsiyani saqlagan holda, investorlar qabul qilgan qo‘shimcha xavf uchun yetarli kompensatsiya bermadi.

Institutsional kapital har doim natijani quvadi. MarketVector kichik kapitalizatsiyali indeksining besh yillik daromadi -8% bo‘lsa, mos yirik kapitalizatsiyali indeks 380% ga o‘sdi, bu tafovut kapitalning tartibga solinishi aniq, derivativ bozori likvidligi yuqori va mukammal saqlash infratuzilmasiga ega aktivlarga ko‘chayotganini ko‘rsatadi.

CoinDesk 80 indeksi birinchi chorakda 46% ga qulab tushdi va iyul o‘rtalarida yil boshidan 38% ga pasaydi, bu esa kapital yuqori qiymatli aktivlarga ko‘chish tendensiyasi nafaqat to‘xtamagan, balki tezlashayotganini ko‘rsatadi.

Bitcoin va Ethereum investorlari kichik kapitalizatsiyali tokenlarni portfelga qo‘shishni o‘ylayotgan bo‘lsa, 2024-2025 yil ma’lumotlari aniq javob beradi: umumiy altcoin portfeli mutlaq daromadda AQSh aksiyalaridan orqada, xavfga moslashtirilgan daromadda esa Bitcoin va Ethereumdan past; garchi kripto yirik tokenlar bilan korrelyatsiyasi 0.9 ga yetgan bo‘lsa-da, hech qanday diversifikatsiya qiymatini taqdim eta olmadi.