Agar AQSh Federal Reserve "yolg‘iz o‘zi foiz stavkasini pasaytirsa", boshqa markaziy banklar esa hatto foiz stavkalarini oshira boshlasa, dollar qadrsizlanishi 2026-yilda asosiy e’tibor markaziga aylanadi.

Federal Reserve kutilganidek 25 bazaviy punktga foiz stavkasini pasaytirdi, bozor keng ko‘lamda Federal Reserve kelasi yili ham yumshoq siyosatni davom ettirishini kutmoqda. Shu bilan birga, Yevropa, Kanada, Yaponiya, Avstraliya, Yangi Zelandiya kabi markaziy banklar esa asosan qisqaruvchi siyosatni saqlab qolmoqda. Goldman Sachs va boshqa tahlilchilar fikricha, ushbu siyosiy tafovut 2026 yil atrofida valyuta bozori orqali muhim ta’sir ko‘rsatadi, dollar qadrsizlanish bosimi bozor e’tiborida. Dollar zaiflashishi evroning va boshqa valyutalarning majburiy ravishda qadrsizlanishiga olib kelishi mumkin, bu esa tegishli hududlarda inflyatsiya darajasini pasaytiradi va natijada Yevropa Markaziy Bankini “majburiy ravishda foiz stavkasini pasaytirishga” undaydi.

Muallif: Li Jia

Manba: Wallstreetcn

Global markaziy banklar siyosatidagi tafovut tezlashmoqda. Federal Reserve foiz stavkalarini pasaytirish yo‘lini davom ettirayotgan bir paytda, Yevropa, Kanada, Yaponiya, Avstraliya, Yangi Zelandiya kabi markaziy banklar asosan qisqaruvchi siyosatni saqlab qolmoqda, hatto ayrimlari foiz stavkalarini oshirish yo‘liga o‘tdi. Pul-kredit siyosatidagi tafovut 2026 yilga kelib valyuta bozori orqali sezilarli ta’sir ko‘rsatishi kutilmoqda, dollar qadrsizlanish bosimi bozor e’tiborida va bu Yevropa Markaziy Banki siyosatiga ta’sir qiluvchi muhim tashqi omilga aylanishi mumkin.

Mahalliy vaqt bilan chorshanba kuni, Federal Reserve kutilganidek 25 bazaviy punktga foiz stavkasini pasaytirdi. Goldman Sachs tahlilchisi Rich Privorotskyning so‘nggi tahlilida, bozor Powellning neytral foiz stavkasi haqidagi ehtiyotkorona bayonoti va qarorga qarshi ko‘plab ovozlar tufayli “hawkish” (qattiq) kutishlarni shakllantirgan bo‘lsa-da, bu qaror aslida “dovish” (yumshoq) ohangni uzatdi.

Bunga keskin zid ravishda, Yevropa Markaziy Banki rasmiylari Federal Reserve foiz stavkasi pasayishini yaqindan kuzatmasligini aniq bildirdi. Fransiya Markaziy Banki prezidenti François Villeroy de Galhau yaqinda “Yevropa Markaziy Banki Federal Reserve’ni to‘liq taqlid qiladi deb o‘ylash noto‘g‘ri” deya ta’kidladi va “Yevropaning pul-kredit siyosati AQShnikiga qaraganda allaqachon yumshoqroq”ligini qayd etdi.

Siyosiy tafovutning asosiy ta’siri valyuta kursi kanali orqali namoyon bo‘lishi kutilmoqda. Goldman Sachs tahlilchilari ta’kidlaydiki, agar Federal Reserve kelgusida foiz stavkalarini pasaytirishda davom etsa, boshqa asosiy markaziy banklar esa qisqaruvchi siyosatni saqlab qolsa, bozor e’tibori dollarning doimiy qadrsizlanish bosimiga qaratiladi.

Federal Reserve kelasi yili foiz stavkalarini pasaytirishi bozor konsensusiga aylandi

Wall Street’ning asosiy investitsiya banklari qarordan so‘ng Federal Reserve’ning keyingi foiz stavkasi pasayishiga oid kutishlarini saqlab qoldi. JPMorgan va Citi kelasi yil yanvar oyida yana foiz stavkasi pasayishini prognoz qilmoqda, ular yumshoq siyosat davri hali tugamagan deb hisoblaydi. Goldman Sachs va Barclays tahlilchilarining fikricha, siyosiy bayonotdagi “hawkish” (qattiq) iboralar bu safargi foiz stavkasi pasayishini “muvozanatlash” va ortiqcha yumshoq signal yubormaslik uchun ishlatilgan.

Citi, Morgan Stanley va JPMorgan birinchi foiz stavkasi pasayishi 2025 yil yanvar oyiga to‘g‘ri keladi deb hisoblaydi, Citi mart oyida yana bir pasayish bo‘lishini kutmoqda, Morgan Stanley aprel oyida ikkinchi pasayishni prognoz qilmoqda, JPMorgan esa undan keyin siyosat “kuzatuv davriga” o‘tadi deb hisoblaydi.

Goldman Sachs, Wells Fargo va Barclays esa foiz stavkasi pasayishi oynasi mart oyida ochiladi va iyun oyida ikkinchi pasayish bo‘lishi mumkin deb hisoblaydi.

Dollar qadrsizlanishi Yevropa Markaziy Bankini foiz stavkasini pasaytirishga majbur qiladimi?

Yevropa Markaziy Bankining bir nechta rasmiylari Federal Reserve’ning dekabr yig‘ilishidan oldin va keyin faol bayonotlar berib, o‘zlarining pul-kredit siyosati mustaqilligini ta’kidladilar. Fransiya Markaziy Banki prezidenti François Villeroy de Galhau o‘tgan juma kuni Yevropa Markaziy Banki foiz stavkasini pasaytirish variantini saqlab qolishi kerakligini, biroq “Federal Reserve harakatlari tufayli o‘z siyosiy ritmini o‘zgartirmasligi” kerakligini bildirdi.

Yevropa Markaziy Banki Ijroiya kengashi a’zosi Isabel Schnabel intervyusida “AQSh pul-kredit siyosatidagi o‘zgarishlar Yevropa Markaziy Bankiga bevosita ta’sir qilmaydi. Biz Yevro hududi o‘z ma’lumotlari va tahlillariga asoslanib mustaqil siyosat yuritamiz,” deya ta’kidladi. U hatto Yevropa Markaziy Bankining keyingi harakati foiz stavkasini oshirish bo‘lishi mumkinligini ham bildirdi.

Yevropa va AQSh pul-kredit siyosatidagi tafovut birinchi marta yuz bermayapti. 2024 yil o‘rtalarida Yevropa Markaziy Banki Federal Reserve’dan oldin foiz stavkasi pasayishi siklini boshlagan, o‘sha paytda Federal Reserve foiz stavkalarini o‘zgartirmagan edi. Villeroy ta’kidlashicha, “Siyosiy ritmdagi tafovutlarga qaramay, valyuta bozori bu holatni allaqachon inobatga olgan va sezilarli tebranishlar yuz bermagan, oxirgi o‘n yillikda shunga o‘xshash holatlar bir necha bor sodir bo‘lgan.”

Yevropa Markaziy Bankining qisqa muddatda Federal Reserve’ni kuzatib foiz stavkasini pasaytirish ehtimoli past. Hozirda Federal Reserve foiz stavkasi oraliqini 3.5%-3.75% ga tushirdi, Yevropa Markaziy Banki esa iyun oyidagi foiz stavkasi pasayishidan so‘ng asosiy stavkani 2% darajasida saqlamoqda, ikki tomonning siyosiy imkoniyatlari va inflyatsiya holatida tuzilmaviy farqlar mavjud.

Yevropa Markaziy Banki pul-kredit siyosati mustaqilligini qayta-qayta ta’kidlagan bo‘lsa-da, valyuta kursining haqiqiy uzatish effekti amalda siyosiy yo‘nalishni belgilab berishi mumkin. 2025 yildan hozirgacha, euro dollar kursiga nisbatan qariyb 12% qadrsizlandi, bu o‘zgarish inflyatsiya kanali orqali Yevropa Markaziy Banki qarorlariga sezilarli cheklovlar kiritmoqda.

Yevropa Markaziy Banki bosh iqtisodchisi Philip Lane yaqinda valyuta kursi inflyatsiyaga sezilarli uzatish ta’siriga ega ekanini aniq ko‘rsatdi. Bank ichki modeli hisob-kitoblariga ko‘ra, euro har 10% qadrsizlanganda, uch yil ichida inflyatsiyani pasaytiruvchi ta’sir ko‘rsatadi, birinchi yilda bu ta’sir eng sezilarli bo‘lib, narxlar o‘sish sur’ati boshqa holatlarga nisbatan 0.6 foiz punktga sekinlashadi.

Bu ta’sir asosan ikki tomonlama kanal orqali uzatiladi: import qilinadigan tovar va xizmatlar narxi mahalliy valyutaning qadrsizlanishi tufayli bevosita pasayadi; shu bilan birga, euroning kuchayishi eksport raqobatbardoshligini pasaytiradi va bilvosita iqtisodiy o‘sish va narxlar bosimini susaytiradi.

Diqqatga sazovor jihat shundaki, Yevropa Markaziy Bankining so‘nggi prognozida 2026 yil inflyatsiya darajasi 1.7% ga tushirildi, bu esa 2% siyosiy maqsadidan past. Agar Federal Reserve foiz stavkasi pasayishini tezlashtirib, dollarni yanada zaiflashtirsa va euroning yana qadrsizlanishiga olib kelsa, 2027 yildagi inflyatsiya tiklanish yo‘li ham bosim ostida qoladi. Lane ta’kidlashicha, markaziy bank “kichik va vaqtinchalik” inflyatsiya og‘ishlariga javob bermaydi, biroq “kattaroq va uzoq davom etuvchi” og‘ishlarga siyosiy tuzatishlar kiritadi.

Hozirda Yevropa Markaziy Banki prognozlarida 2026–2027 yillarda euro kursi hozirgi darajada saqlanadi deb taxmin qilinmoqda. Biroq, agar Federal Reserve foiz stavkasi pasayishi kutilganidan tezroq yoki ko‘proq bo‘lsa, dollar doimiy zaiflashib, euro majburiy qadrsizlansa, yangi siyosiy bosim yuzaga kelishi mumkin. Bu aslida yashirin siyosiy uzatish zanjirini hosil qiladi: Federal Reserve foiz stavkasi pasaytiradi → dollar zaiflashadi → euro qadrsizlanadi → Yevro hududida inflyatsiya yanada bosim ostida qoladi → Yevropa Markaziy Banki majburan foiz stavkasini pasaytirishga o‘tishi mumkin, ya’ni so‘zda mustaqillik saqlansa-da, valyuta kursi va inflyatsiya uzatish mexanizmi Yevropa Markaziy Banki qarorlariga “haqiqiy cheklov” bo‘lib qoladi.